व्यायाम ही एक शारीरिक क्रिया आहे जी शारीरिक तंदुरुस्ती आणि संपूर्ण आरोग्य आणि निरोगीपणा वाढवते किंवा राखते. हे विविध कारणांसाठी केले जाते, ज्यात वाढ आणि विकास, वृद्धत्व रोखणे, स्नायू आणि हृदय व रक्तवाहिन्यासंबंधी प्रणाली मजबूत करणे, ऍथलेटिक कौशल्ये वाढवणे, वजन कमी करणे किंवा देखभाल करणे, आरोग्य सुधारणे आणि आनंदासाठी देखील समाविष्ट आहे. अनेक व्यक्ती घराबाहेर व्यायाम करणे निवडतात जेथे ते गटांमध्ये एकत्र जमू शकतात, सामाजिक बनू शकतात आणि कल्याण वाढवू शकतात.
नियमित व्यायाम आणि शारीरिक हालचाली मजबूत स्नायू आणि हाडे वाढवतात. हे श्वसन, हृदय व रक्तवाहिन्यासंबंधी आरोग्य आणि एकूण आरोग्य सुधारते. सक्रिय राहण्यामुळे तुमचे वजन निरोगी ठेवण्यास, टाइप 2 मधुमेह, हृदयविकाराचा धोका कमी करण्यात आणि काही कर्करोगाचा धोका कमी होण्यास मदत होऊ शकते.
शारीरिक हालचालींमुळे मानसिक आरोग्याचेही मोठे फायदे आहेत. संशोधनातून असे दिसून आले आहे की नियमित व्यायामामुळे नैराश्याने ग्रस्त लोकांमधील लक्षणे कमी होऊ शकतात. हे चिंता आणि एडीएचडीच्या उपचारांमध्ये देखील मदत करू शकते. व्यायामामुळे स्मरणशक्ती सुधारण्यास देखील मदत होते, आपल्याला चांगली झोपण्यास मदत होते आणि आपला एकंदर मूड वाढतो.
संशोधनातून असे दिसून आले आहे की शारीरिक हालचाली देखील दीर्घायुष्य वाढवू शकतात. हे गुपित नाही की निरोगी जीवनामुळे अनेक आरोग्य फायदे मिळतात, परंतु नियमित व्यायामामुळे तुम्हाला दीर्घायुष्य मिळू शकते. फक्त 20 मिनिटांचा वेगवान दैनंदिन चालणे तुमच्या आयुष्यात अनेक वर्षे वाढवू शकते.
एरोबिक व्यायाम, जसे की धावणे, पोहणे किंवा नृत्य, अशा क्रियाकलाप आहेत जे तुमच्या हृदय व रक्तवाहिन्यासंबंधी प्रणालीवर कार्य करतात – ते तुमच्या हृदयाचे ठोके वाढवतात आणि तुम्हाला श्वास घेणे कठीण करतात. या प्रकारच्या व्यायामामुळे हृदय व रक्तवाहिन्यासंबंधी रोग, टाइप 2 मधुमेह आणि उच्च रक्तदाबाचा धोका कमी होतो आणि कर्करोगाचा धोका देखील कमी होऊ शकतो.
स्ट्रेंथ ट्रेनिंग एक्सरसाइज, जसे की वेट लिफ्टिंग, पुश-अप्स आणि क्रंच, रेझिस्टन्स वापरून तुमचे स्नायू काम करतात. या प्रकारच्या व्यायामामुळे दुबळे स्नायू वाढतात, जे वजन कमी करण्यासाठी विशेषतः महत्वाचे आहे, कारण दुबळे स्नायू इतर प्रकारच्या ऊतींपेक्षा जास्त कॅलरी बर्न करतात.
आपल्या पुरणामध्ये देखील व्यायामाचे महत्व सांगितले आहे चला आपण काही श्लोक पाहू जे आपल्याला व्यायामाचे महत्व सांगतात.
- व्यायामात् लभते स्वास्थ्यं दीर्घायुष्यं बलं सुखं। आरोग्यं परमं भाग्यं स्वास्थ्यं सर्वार्थसाधनम् ॥
या श्लोकाचा अर्थ असा आहे की व्यायामाद्वारे व्यक्तीला आरोग्य, दीर्घायुष्य, शक्ती आणि आनंद प्राप्त होतो. रोगमुक्त असणे हे सर्वात मोठे भाग्य आहे आणि आरोग्य हे सर्व इच्छा पूर्ण करण्याचे साधन आहे. - व्यायामं कुर्वतो नित्यं विरुद्धमपि भोजनम् । विदग्धमविदग्धं वा निर्दोषं परिपच्यते ॥
या श्लोकाचा अर्थ असा आहे की नियमित व्यायाम करणारी व्यक्ती अन्न विरुद्ध, जळलेले किंवा कच्चे असले तरीही सहज पचते आणि त्यामुळे शरीराला हानी पोहोचत नाही. - न चैनं सहसाक्रम्य जरा समधिरोहति । स्थिरीभवति मांसं च व्यायामाभिरतस्य च ॥
या श्लोकाचा अर्थ असा आहे की व्यायाम करणाऱ्या व्यक्तीवर म्हातारपण अचानक मात करत नाही आणि त्यांचे शरीर मजबूत होते. - श्रमक्लमपिपासोष्णशीतादीनां सहिष्णुता । आरोग्यं चापि परमं व्यायामदुपजायते ॥
या श्लोकाचा अर्थ असा आहे की थकवा, तहान, उष्णता आणि थंडी सहन करण्याची क्षमता व्यायामातून निर्माण होते आणि परम स्वास्थ्य देखील व्यायामाने प्राप्त होते.
